سیما غفارزاده – ونکوور
روز یکشنبه ۲۷ فروردین ۱۴۰۲ برابر با شانزدهم آوریل ۲۰۲۳، قوهٔ قضاییهٔ جمهوری اسلامی پس از برگزاری بیش از ۲۰ جلسه، احکام ۱۰ نفر از پرسنل نظامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را که متهم پروندهٔ سرنگون‌کردن پرواز پی‌اس۷۵۲ قلمداد کرده بود، اعلام کرد. در این حکم جرم متهمان «قتل شبه‌‌عمد» دانسته شده است و بر اساس آن بدون نام‌بردن از هیچ‌یک از متهمان، مجازات حبس در نظر گرفته شده است که بیشترین آن ۱۳ سال زندان برای «فرمانده سامانهٔ دفاعی «تور-ام یک»»، به‌عنوان متهم ردیف اول است که با احتساب مدت‌زمان بازداشت تاکنون، ۱۰ سال زندان برای او لازم‌الاجرا خواهد بود. به‌جز او ۹ متهم دیگر این پرونده هم با احکام زندان و در برخی موارد به پرداخت دیه محکوم شده‌اند.
این حکم در حالی صادر شد که در ماه فوریه جمعی از خانواده‌های پرواز پی‌اس۷۵۲ به‌دلیل اعتراض به روند دادگاه و ناامیدی از صدور حکمی عادلانه برای متهمان اصلی این پرونده که هیچ‌کدام به دادگاه فراخوانده نشده بودند، شکایت خود را پس گرفتند که در همین زمینه در شمارهٔ ۱۷۹ رسانهٔ همیاری مورخ ۱۷ فوریهٔ ۲۰۲۳ گفت‌وگویی داشتیم با عباس صادقی، وکیل دادگستری و داغدارِ چهار جانباختهٔ پرواز پی‌اس۷۵۲، که از نظر شما گذشت.
پس از صدور این حکم، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجهٔ ایران، در نشستی خبری گفت ایران آنچه بر عهده‌اش بود منطبق با قوانین بین‌المللی و مقررات داخلی «مسئولانه انجام داده است»!
انجمن جانباختگان پرواز پی‌اس۷۵۲ با صدور بیانیه‌ای به این حکم واکنش نشان داد. در این بیانیه آمده است:
«۴۰ ماه پس از شلیک وحشیانهٔ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به پرواز پی‌اس۷۵۲، جمهوری اسلامی حکم دادگاه نمایشی‌اش را در این‌باره صادر کرد. ما به‌هیچ‌عنوان صلاحیت این دادگاه را نپذیرفتیم و نخواهیم پذیرفت، چه برسد که بر حکم آن تن دهیم.
فرماندهان و متهمین اصلی جنایت را مورد تعقیب قرار ندادند، ده متهم را بدون احراز هویت معرفی کردند، جلساتی را در خفا شکل دادند، به خانواده‌هایی که در جلسات شرکت کرده بودند اهانت کردند و نهایتاً بدون انجام تحقیقات بی‌طرفانه با حکمی صوری به این نمایش خاتمه دادند تا سناریوی ازپیش‌تعیین‌شدهٔ خود را اجرا کنند. بیش از هفتاد نفر از اعضای خانواده‌هایی که شکایت کرده بودند در مراحل مختلف این دادگاه از شکایت خود انصراف دادند و پیش از صدور رأی، صلاحیت این دادگاه را به رسمیت نشناختند.
پروندهٔ جنایت پرواز پی‌اس۷۵۲ پرونده‌ای باز در پیشگاه مردم ایران است اما مسئولیت از شانهٔ چهار دولت درگیر که شهروندان خود را از دست داده‌اند کم نخواهد شد. انتظارات ما این است:
۱. شکایت از جمهوری اسلامی در تاریخ مقرر یعنی ۲۸ ژوئن ۲۰۲۳ از سوی چهار کشور در دیوان بین‌المللی دادگستری به‌طور رسمی ثبت شود.
۲. چهار کشور متضرر از شکایت انجمن خانواده‌ها در دیوان بین‌المللی کیفری حمایت کنند.
۳. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست گروه‌های تروریستی قرار بگیرد.
۴. پلیس فدرال کانادا برای بررسی جنایت پی‌اس۷۵۲ پروندهٔ جنایی باز کند.
ما در دادخواهی خسته نخواهیم شد. جان‌های زیبایی از دست رفت، حقیقت نامعلوم ماند و عدالت اجرا نشد. در حکومتی که جوانان بی‌گناه در دادگاه‌های صحرایی به مرگ محکوم می‌شوند، اجرای عدالت دربارهٔ قتلی عمدی و وحشیانه این‌گونه است. ما تا روشن‌شدن حقیقت و اجرای عدالت ادامه خواهیم داد و هرگز نه فراموش می‌کنیم و نه می‌بخشیم.»
همچنین «گروه هماهنگی و واکنش بین‌المللی برای قربانیان پرواز پی‌اس۷۵۲» به نمایندگی از چهار کشور متضرر یعنی کانادا، سوئد، بریتانیا و اوکراین، روز ۱۸ آوریل در واکنش به صدور این حکم بیانیه‌ای مشترک صادر کرد. در این بیانیه آمده است:
«در هشتم ژانویهٔ ۲۰۲۰، جمهوری اسلامی ایران پرواز پی‌اس۷۵۲ را بر فراز تهران بی‌رحمانه سرنگون کرد. این هفته، ایران احکام دادگاه‌های جنایی علیه عاملان ادعایی را اعلام کرد.
محاکمه‌های ساختگی که در تهران انجام شد، نباید توجه جهان را از ناتوانی ایران در اجرای تعهدات بین‌المللی‌اش و پذیرش مسئولیت اقداماتش منحرف کند.
نه محاکمه‌ها و نه احکامی که این هفته اعلام شد، حقیقت یا عدالت را برای خانواده‌های قربانیان به ارمغان نمی‌آورد، زیرا کل فرایند – از آغاز با تحقیقات مغرضانهٔ ایران در مورد سرنگونی – فاقد بی‌طرفی و شفافیت لازم بود.
خانواده های ۱۷۶ قربانی بی‌گناه همچنان منتظر عدالتی‌اند که شایستهٔ آن‌اند. ما به همبستگی خود با خانواده‌ها و عزیزان قربانیان سقوط هواپیمای پی‌اس۷۵۲ ادامه می‌دهیم و تا اجرای عدالت آرام نخواهیم گرفت.»
در این شماره و به‌دلیل اهمیت این موضوع سه مطلب را به بررسی آن اختصاص داده‌ایم. نخست گفت‌وگویی با جمشید رحمانی‌فر، پدر زنده‌یاد نسیم رحمانی‌فر از جانباختگان پرواز پی‌اس۷۵۲، که از پیش از برگزاری دادگاه درگیر این پرونده در تهران بود و از مشاهداتش دربارهٔ مذاکرات مستقیمی که با بازپرس، دادستان، قاضی و مسئولان رسیدگی‌کننده به این پرونده داشته می‌گوید، عباس صادقی، وکیل دادگستری و داغدارِ چهار جانباختهٔ پرواز پی‌اس۷۵۲، که پیش از این هم دربارهٔ روند دادگاه به پرسش‌های رسانهٔ همیاری پاسخ داده بود، نظراتش را دربارهٔ این حکم ارائه می‌کند. همچنین هوریران سهراب که او هم داغدارِ چهار جانباختهٔ پرواز پی‌اس۷۵۲ است و البته حالا همشهری پرتلاشمان در شهر ونکوور که در اغلب تجمعات اعتراضی در شهر حضوری فعال دارد، نظراتش را دربارهٔ این حکم با خوانندگانمان در میان می‌گذارد.
جا دارد از خانم سهراب برای زحماتشان به‌منظور هماهنگی برقراری ارتباط با آقایان رحمانی‌فر و صادقی و همچنین کمک در پیاده‌سازی گفت‌وگو با آقای رحمانی‌فر قدردانی کنیم.
به امید به سرانجام‌رسیدن دادخواهی همهٔ خانواده‌های پرواز پی‌اس۷۵۲…
